,,ჰო და არას" სტუმარია ექსპერტი თვითმმართველობის საკითხებში, ამირან გიგინეიშვილი.
_ როგორი უნდა იყოს თვითმმართველობა და როგორი არის დღეს?
_ მოგესალმებით, მადლობა რომ მოხვედით ინტერვიუსთვის. პირველ რიგში ასეთი შეკითხვა მიჩნდება ხოლმე, როცა თვითმმართველობასთან მაქვს შეხება სხვადასხვა საკითხებზე, როგორ უნდა მოიქცეს არჩეული საკრებულოს წევრი ან არჩეული მერი, როგორც მას მიაჩნია სწორად, თუ როგორც ეს ხალხს უნდა? რა თქმა უნდა, პასუხი არის ერთი - „როგორც ხალხს უნდა“, თუმცა არის მეორე პასუხიც, რომელიც ასევე სწორია: მას აქვს დელეგირება მისი არჩევის პერიოდით, რომ ისე მოიქცეს, როგორც მას სწორად მიაჩნია კონკრეტული საკითხის გადაწყვეტისას. მას ხომ ხალხის მანდატი აქვს ამის გასაკეთებლად. მაშინ ეს დილემაა, ერთის მხრივ, როგორც ხალხს უნდა, მეორე მხრივ - როგორც თავად მიაჩნია სწორად. გამომდინარე აქედან, ძალიან მნიშვნელოვანია, ადგილობრივი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მოქალაქეთა სრულფასოვანი ჩართვის უზრუნველყოფა. ჩვენ შევუერთდით სხვადასხვა მიმართულებით ევროპასთან ასოცირების ხელშეკრულებას. იქამდე კი, ჯერ კიდევ 2002 წელს, შევუერთდით და ხელი მოვაწერეთ ევროპის თვითმმართველობის ქარტიას, სადაც ნათქვამია, რომ მუდმივად უნდა იყოს მოსახლეობა ჩართული გადაწყვეტილების მიღების პროცესში და ასევე შეერთებული ვართ ე.წ. უტრეხტის ოქმს, რაშიც ხალხის მონაწილეობის აუცილებლობაზე ხაზია გასმული. უნდა ითქვას, რომ ევროპის ბევრ ქვეყანაში მუნიციპალიტეტებში საერთოდ არ არის არჩეული მერი, ან საკრებულო ირჩევს, ან თავად საკრებულოს თავმჯდომარეა მერი და მაინც, ძალიან მნიშვნელოვნად მიაჩნიათ, მოქალაქეთა მონაწილეობა. გარკვეული ნაბიჯები ამ მიმართულებით უკვე გადადგმულია ჩვენს ქვეყანაში, თუმცა ამ მხრივ მაინც ბევრი სამუშაოა.
ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია ორი მომენტი. ერთი _ მოსახლეობა გადაწყვეტილებების მიღების დროს მუდმივად იყოს ჩართული და მეორე _ მუდმივი კომუნიკაცია იყოს თანამდებობის პირებსა და მოსახლეობას შორის. რაც შეეხება მეთოდებს, არის გარკვეული მეთოდები, რომელიც ჩვენთან არის გაწერილი თვითმმართველობის კოდექსში. მაგალითად მერის მრჩეველთა საბჭოები. საქართველოს მუნიციპალიტეტების უდიდესს ნაწილში არსებობს მრჩეველთა საბჭოები, თუმცა ნომინალურია, რადგან მრჩეველთა საბჭოს რჩევები ბევრ შემთხვებში გაუთვალისწინებელია. დასხდებიან, ისაუბრებენ და მორჩა. საბჭო არსებობს ფორმალურად, მაგრამ რჩევებს არავინ არ ითვალისწინებს. არის მეორე მეთოდი ე.წ. დასახლების საერთო კრებები, რომელიც ასევე არ ფუნქციონირებს, ძირითადად იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ თუ ასეთი კრება ფუნქციონირებს და მერე ოფიციალურად შეიკრიბა მოსახლეობის 20% და კონკრეტული მოთხოვნები დააყენა დასახლებასთან მიმართებაში, მუნიციპალიტეტის წინაშე, მერე უკვე მერი და საკრებულო ვალდებული ხდებიან წელიწადში ორჯერ მივიდნენ იმ დასახლებაში, სადაც ასეთი ოფიციალური კრება არსებობს და ანგარიში ჩააბარონ. უნდა ეს ახლა ადგილობრივ თვითმმართველობას, რომ ანგარიშები აბარონ, მაგალითად ლანჩხუთის 55 დასახლებულ პუნქტს თუ ყველგან იარსებებს დასახლების კრებები? რა თქმა უნდა, არა! არსებობს კიდევ სხვა მეთოდები, როგორიცაა მონაწილეობითი ბიუჯეტირება. მინდა ვთქვა, რომ მონაწილეობითი ბიუჯეტირება ლანჩხუთში წარმატებით დაიწყო 2 წლის წინ, თუმცა იყო გარკვეული ხარვეზები, რომელიც აუცილებლად გამოსასწორებელია. არ დავკონკრეტდები ახლა ამ ხარვეზებზე. ასე ვთქვათ, მონაწილეობითი ბიუჯეტირების, შედეგად გამოყოფილი თანხა არ გადაეცემა იმ ადგილობრივ თემს, საიდანაც წამოვიდა საპროექტო იდეა, უბრალოდ მუნიციპალიტეტში არსებული პრობლემების პრიორიტეტიზაციაში ერთვება მოსახლეობა და ეს არის მნიშვნელოვანი. ეს არ არის არც გრანტი, არც თანხის გადაცემა. რა უნდა გააკეთოს მუნიციპალიტეტმა, ამას განსაზღვრავს მოსახლეობა რაღაც საქმეები ხომ ისედაც გასაკეთებელია. აქედან გამომდინარე მოსახლეობა უნდა იყოს ჩართული, არა აქვს მნიშვნელობა ვისგან წამოვა საპროექტო იდეა, სამი იდეა წამოვიდეს შეიძლება ადამიანებისგან, რომლებიც ახლოს არიან მერიასთან ან საკრებულოსთან, მაგრამ წამოვიდეს მეოთხე იდეა, რომელსაც კარგად დააორგანიზებს კონკრეტული მოქალაქეთა ჯგუფი და ხმების მეტი რაოდენობით მოიგებს ეს პროექტი. შედეგად, მუნიციპალიტეტი იძულებული გახდება ხალხის მოთხოვნით ეს პროექტი განახორციელოს. მონაწილეობითი ბიუჯეტირება ხორციელდება: ზუგდიდში, აბაშაში, ოზურგეთში, თელავში, ამბრლაურში, ტყიბულში, ლანჩხუთში. გარდა დიდი ქალაქებისა, რადგან რთულია ამისი განხორციელება. მუნიციპალური ბიუჯეტი, რომელიც დაახლოებით 20 000000-მდეა, უნდა იყოს ორიენტირებული არა ხარჯვაზე, არამედ შედეგებზე. ამის უზრუნველყოფას აკეთებს ე.წ. „პროგრამული ბიუჯეტი“. რას ნიშნავს პროგრამული ბიუჯეტი? თუ მე ვამბობ, რომ წელს თანხებს მივმართავ გზებისკენ და პრიორიტეტი იქნება შიდა გზების რემონტი და ამაზე მივმართავ მაგალითისთვის 10 000 000 ლარს, ეს იქნება ხარჯვითი ბიუჯეტი ანუ კლასიფიცირებული ბიუჯეტი, მაგრამ თუკი მე დავწერ, წლის ბოლოს 13 კილომეტრზე დაიგება ასფალტი, 4 კილომეტრზე დაიგება ბეტონის საფარი, გარდა ამისა 17 კილომეტრზე მოპირკეთდება გზის საფარის გვერდითი ნაგებობები და სანიაღვრე არხები, უკვე გაზომვითი ხდება შედეგი და წლის ბოლოს ჩახედავს მოქალაქე და ნახავს, გაკეთდა თუ არა ეს. ამისკენ ნაბიჯები გადადგმული არის, მაგრამ ბოლომდე არა, იმიტომ რომ, ასეთი ბიუჯეტის შედგენას, სჭირდება გარკვეული ცოდნა, გამოცდილება, უნარები და გარდა ამისა, უნდა იყოს ნება და სურვილი, იმიტომ რომ, თუ მე ჩავწერ რომ გზაზე დავხარჯავ 10 000 000-ს და მეტს არაფერს, ისინი ვერ მომთხოვენ პასუხს თუ რაში დავხარჯე ეს ფული, თუ მეცოდინება, რომ 17 კმ. მაქვს დასაგები და მერე ნახავენ, რომ 13 მაქვს დაგებული, შეუძლიათ თქვან, სად წავიდა დანარჩენი? ასე რომ, ადგილობრივი თვითმმართველობის მნიშვნელოვანი ასპექტები არის ნათელი, გამჭირვალე, ბიუჯეტირება, წინასწარ დასახული მოსალოდნელი შედეგები და ბიუჯეტის ხარჯვის სრულფასოვანი მონიტორინგი.
კიდევ ერთი მომენტია რასაც ჰქვია, ფისკალური დეცენტრალიზაცია. ეს ნიშნავს, რომ ადგილობრივი შემოსავლები უნდა იყოს უფრო მეტი, ვიდრე დღეს არის, რომ დავსვა ახლა შეკითხვა, ლანჩხუთის ბიუჯეტს დამატებული საქართველოში არსებული კიდევ 63 თვითმმართველობის ბიუჯეტი, ჯამში ხომ რაღაც თანხას შეადგენს, ამას კიდევ დამატებული საქართველოს ბიუჯეტი, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის და აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ბიუჯეტები - ამას ჯამში ჰქვია კრებსითი ბიუჯეტები. მერე რომ გამოვაკლოთ ცენტრალური ბიუჯეტი, რამდენი პროცენტი დარჩება? ანუ თვითმმართველობის შემოსავლები, ადგილობრივი ბიუჯეტებიდან იცით რამდენი პროცენტია? 7%-ია. ანუ მთელი თანხა თავმოყრილია ცენტრალურ ბიუჯეტში და ურთერთობებიდან გამომდინარე ხდება მერე თანხის გადმორიცხვა, ეს არ არის ფისკალური დეცენტრალიზაცია, ფისკალური დეცენტრალიზაცია ნიშნავს იმას, რომ ადგილობრივი შემოსავლები საკმარისი იყოს იმისთვის, რომ მუნიციპალიტეტმა თავი ირჩინოს და ყველა ის პრიორიტეტი შესარულოს, რაც ვალდებულებად აქვს მოსახლეობის წინაშე.
_ რამდენად მორგებულია მოქალაქეების საჭიროებებზე და პრიორიტეტებზე თვითმმართველობის მიერ მოწოდებული სერვისები?
_ კარგი შეკითხვაა, როგორ უნდა გავარკვიოთ მორგებულია თუ არა? ამისთვის არსებობს ორი სახის კვლევა, ერთი სახის კვლევა ეს არის მოსახლეობის კმაყოფილების ხარისხის კვლევა და მეორე კვლევა ეს არის მოსახლეობის საჭიროებათა კვლევა. თუ ეს კვლევები ჩატარებულია და მუნიციპალიტეტმა იცის რომელი მისი საქმიანობით არის კმაყოფილი მოსახლეობა და რომლით - უკმაყოფილო, თუ მუნიციპალიტეტმა იცის რა არის ძირითადი საჭიროებები, მაშინ ის სწორად დასახავს პრიორიტეტებს და სწორად დასახული პრიორიტეტები ზუსტად არის იმის საფუძველი, რომ მოსახლეობა ხვალ გახდეს უფრო კმაყოფილი თვითმმართველობის სერვისებით, ვიდრე დღეს არის. შარშან იყო ასეთი მომენტი, როცა მუნიციპალიტეტის მერიის სოციალურმა სამსახურმა, ჩვენს ორგანიზაციას შეუკვეთა საჭიროებათა კვლევა იმ პროგრამებისა, რომელიც მათ აქვთ და იმ პროგრამებისა, რომელიც მათ უნდა ჰქონდეთ. ჩვენ ეს კვლევა ჩავატარეთ და მივაწოდეთ დასკვნებით შედეგები, ასევე რეკომენდაციები და თუ არ ვცდები გაითვალისწინეს, რაც უდავოდ კარგია. ესაუბრა ნინია ბარამი
ამირან გიგინეიშვილი: მუნიციპალური ბიუჯეტი, უნდა იყოს ორიენტირებული არა ხარჯვაზე, არამედ შედეგებზე

განყოფილება: საზოგადოება
გადასვლები: 773