გენო ვარ მათითაიშვილი, ოთხმოსდაცხრაი წელი შევასრულე გუშინ, მომილოცა ყველამ, ბადიშები იყო ჩამოსული. მამა გიორგი მათითაიშვილი იყო, დედა გოგუაძე რისიმე აცანიდან. ბებია ჩხაიძის ქალი იყო, იგიც აცანიდან, გაბრიელ გოგუაძე იყო ბაბუაი ნენაის მამა. ყველა მშრომელი და გლეხი ხალხი, გასაბჭოებამდე კერძო მუშაობას ეწეოდენ, გაღმა ვიდექით აი აქანაი ჯაყელებიდან ვიყიდეთ მერე. ჯაყელები არ შევიდენ კოლექტივში არც თავდგირიძნები, დათუნაიშვილი არცეთი არ შევიდა კოლექტივში, წოდებიანი ხალხი იყო მაგინი. სუფსის პირებზე საყანეები ყველა ჩვენია, აკეთისაა. თელი აკეთი კერამიკის კეთებით ვიყაით დაკავებული. ამ სოფლის სახელიც კეთებიდან მოდის. მათითაშვილები, ქურიძნები, ხუხუნაიშვილები, სალუქვაძნები, მორჩილაძნები, ღლონტები, ზეით ქანთარიები ცხოვრობს აკეთში. ჩვენს ეზოში ითხრებოდა ალიზა, ზოგს შორიდან უნდა მიეტანა ურმით ჩვენ შინ გვქონდა. დოქი, ჯამი, ჩაფი, ქოთანი, ჭურჭელი ესეიგი და რაც მთავარი იყო კრამიტი მზადდებოდა თითქმის ყველა ოჯახში.
იმ დროს გურიაში სახლი იხურებოდა ისლით ან ყავარაით, ისლი ჭონჭყოში იცოდა და ვჭრიდით, ყავარს თავსურებიდან ანდა ზოტიდან ჩამეიტანდენ. კრამიტით დახურული სახლი იყო იშვიათი და თუ კი ვინმეს ედგა ამფერი სახლი ითლებოდა მდიდარ კაცათ, ოჯახათ. ჩემი დიდი ბაბუა, იმის მამა, ჩემი მამა და ბოლოს მე ყველაი ვჭრიდით და ვწუავდით კრამიტს. ალიზას ევიღებდით გამარტებიდან გვიან შემოდგომამდე. მიწას მოვზელდით ფეხით, ზოგი ცხენით ზელდა სატრიალებელი ქონდა მოწყობილი. სილას ვურევდით, სხვაფერ ფიცხი იქნებოდა და გასკტებოდა, ურმით მევიტანდით სუფსისპირიდან. დაზგაზე ჩავაზელდით, ქობინას უძახოდით, მოღუნულათ მუალამაზებდით, თაროებზე დავაწყობდით და შევაშრობდით, გათეთრთებოდა. მგვალი ქურა გვედგა, პირი ამიეხოვოდა, სამი დღეი და ღამე უნდა გერთო შეშა, სამი დღის თავზე შუუჭიტინებდით და ხაზირიაო იტყოდა მამაი. შეშა მოგვქონდა ურმებით ჟენაურიდან, წიფელა წყავისტოდან, სუფის ფონი იყო ჯიხური და ნაგომარში მელაურში. აი სუფსა მაშინ დიდი იყო, ახლა დაშრა და დიელია სული კი ხედავთ, ყველაგან ურმით კვერ გახვიდოდი ზეთ ფონი უნდოდა. ხიდე ფეხით გასავალი იყო თვარა ისე ნავი იყო და მენავე, კაპეიკები ღირდა. ბორანი ქონდა ძიმითს, ურემსაც გეიყვანდა და გამეიყვანდა იმფერი. წყალი შეგუბული ქონდენ. კრამიტი იყიდებოდა ადგილზე, მევიდოდენ ურმებით შემოქმედიდან, ლიხაურიდან, ვაკიჯვარიდან, აქით ლანჩხუთის, ჩოხატაურის სოფლებიდან, გაგირიგდებოდენ, სახს ვხურავო იტყოდენ, ამდენი და ამდენი მჭირიაო და წეიღებდენ, კაღამ ორი მანათი ღირდა ერთი ფთაი კრამიტი, იაფი ნამდბვილათ არ ღირდა, ვინ მოგცემდა ეფათ. ჭურჭელს ნაგომარში კვირადღეობა და ხანდახან პარასკევობა იცოდენ და იქინე ვყიდდით, ურემზე დააფენდენ გვიმბრას და თიბას, ააწყობდენ, წეიღებდენ ფთხილათ ნელათაი და გაყიდდენ, ხიდისთავში, ჩოხატაურში, ოზურგეთშიც წეიღებდენ ხან.
მეკრამიტობა გაგძელდა 1947, 1950 წლებამდე. მერე შემევიდა შიფერი იი, აი, ათასი რაცხა საშვალება, არ გვიშობდენ, არ გვაძლევდენ უფლებას, არ გვანებებდენ, კოლექტივში უნდა გვემუშავა. წევიდა ჩაის და ციტრუსის გაშენება, კრამიტის ქარხანა ააშენა თავრობამ და აწარმოებდენ კრამიტს თვითან.
მამა გლეხი იყო მარა ინტერესიანი და განათლებული, მიხაკო ღლონტი იყო აგერ იგიც ისე და მეგობრობდენ, ჩვენც ვმეგობრობდით მიხაკოის შვილებთან. ჩემი ძმაი ნიჭიერი იყო და მიხაკოის შვილთან ერთად დაამთავრა ოზრუგეთში ათწლედი. მასწავლებელმა უთხრა მიხაკოს და მამას, ასწავლეთ ამ ბაღნებს, ნიჭიერები არიენ და ნუ დაკარქავთო. დიმიტრი მგელაძე, ჩვენი თანასოფლელი მიხაკოის და მამაის მეგობარი იყო ბაღნობისდროინდელი, პროფესორი იყო უნივერსიტეტში თფილიში, იალტაში ასწავლა იმან მის შვილებს, კავშირგამბულობის მინისტრათ იყო ნამუშიერი. შუუწყო იმან ხელი მამას, მიხაკოს და მოაწყო აი ბაღნები ლენინგრადში კავშირგამბულობის სასწავლებელში. ლენინგრადში კარა თბილიში ვერ მივიდოდა ხალხი მაშინ იმფერი დროი იყო, ფეხსაცმელი არ გვეცუა წესიერათ წუღით ვიარებოდით. იმან გუუპირდა, შეასახელა და ასე გუუშუეს აი ბაღნები დიდი გაჭივრებით, გაბედეს მოკლეთ ერთი სიტყვით და გუუშუეს, გაატანეს რაცხა საშუალება ქონდენ. უბედური დროი იყო, ხარი და ურემი წეიყვანა კოლექტივმა, ძროხა წეიყვანა კოლექტივმა, ახალ ჩამოყალიბებულია და შენდება ახალი ცხოვრება.
მევიდოდა დეპეშა, დამელია მამა ფული.. შეიქნებოდა ამბავი, ეტყოდა დედა გეიქეცი ლევან საცხა იშონე ბაღანაიზა გასაგზანათ ფულიო, სთხუე ვინცხასო. კი გეიქეცი მარა სა გეიქცევი ვისააქ? კრამიტის კეთებას ჩუმათაი კიდომ ვეწეოდით მაშინ, მარა ასე შენ გემოზე ამ კრამიტს კვერ გაყიდდი. კი გითხარით ურემი აღარ გვაქ წეიყვანა კოლექტივმა. ჯაყელებს ყავდა ჯერემ კიდომ ხარები, იგინი ინდივიდათ არიენ და შესთავაზა მიხაკო ჯაყელმა მამას, მოგცემ ხრებს, წეიყვანე, წეიღე კრამიტი, გაყიდე და ბაღანას ფული გუუგზანოთო. მახსოვს სანაფთიე მე მეჭირა, ვუნათებდი, დაჭვირთეს, ააწყვეს. ჩეიტანა მამამ ამ ნათხუარი ხარებით აი კრამიტი ოზურგეთში, გამუუხსნა ხარებს, ისთის არიკაცი არ ჩანა, ღამდება ვერ გაყიდა.
მოაწყო აი ბაღნები ლენინგრადში კავშირგამბულობის სასწავლებელში. ლენინგრადში კარა თბილიში ვერ მივიდოდა ხალხი მაშინ იმფერი დროი იყო, ფეხსაცმელი არ გვეცუა წესიერათ წუღით ვიარებოდით. იმან გუუპირდა, შეასახელა და ასე გუუშუეს აი ბაღნები დიდი გაჭივრებით, გაბედეს მოკლეთ ერთი სიტყვით და გუუშუეს, გაატანეს რაცხა საშუალება ქონდენ. უბედური დროი იყო, ხარი და ურემი წეიყვანა კოლექტივმა, ძროხა წეიყვანა კოლექტივმა, ახალ ჩამოყალიბებულია და შენდება ახალი ცხოვრება. მევიდოდა დეპეშა, დამელია მამა ფული.. შეიქნებოდა ამბავი, ეტყოდა დედა გეიქეცი ლევან საცხა იშონე ბაღანაიზა გასაგზანათ ფულიო, სთხუე ვინცხასო. კი გეიქეცი მარა სა გეიქცევი ვისააქ? კრამიტის კეთებას ჩუმათაი კიდომ ვეწეოდით მაშინ, მარა ასე შენ გემოზე ამ კრამიტს კვერ გაყიდდი. კი გითხარით ურემი აღარ გვაქ წეიყვანა კოლექტივმა. ჯაყელებს ყავდა ჯერემ კიდომ ხარები, იგინი ინდივიდათ არიენ და შესთავაზა მიხაკო ჯაყელმა მამას, მოგცემ ხრებს, წეიყვანე, წეიღე კრამიტი, გაყიდე და ბაღანას ფული გუუგზანოთო. მახსოვს სანაფთიე მე მეჭირა, ვუნათებდი, დაჭვირთეს, ააწყვეს. ჩეიტანა მამამ ამ ნათხუარი ხარებით აი კრამიტი ოზურგეთში, გამუუხსნა ხარებს, ისთის არიკაცი არ ჩანა, ღამდება ვერ გაყიდა.
რაღაქნას ახლა? მევიდა ვინცხა აჭარელი ქაქუთიდან, უთხრა თუ ჩამიტან ქაქუთში ვიყიდიო. აქიდან ოზურგეთამდე რომ გზაია ერთი იმდენია ოზურგეთიდან ქაქუთამდე კიდომ. რაექნა, წუუღო აი კრამიტი ამ აჭარელს. დუუღამდა, წამევიდა დაათენდა გზაში, მშიერს ხომ ვერ მუუყვანდა მიხაკოს ხარებს, აბალახო გააძღო უნდა საყოლი და მესამე დღეს დილას მუუყვანა, სცხვენია, კტება ერ სიკვტილს ერთი დღეი ვსთხუე და სამი დღეი გამომივიდაო, მარა რაქნას. მიხაკოს უთქუამს ნუ დარდოფ თუ კაცი ხარო, მთავარი იგია რომე გაგიყიდია და ბაღანას ფულს გუუგზანითო, მე აფერი არ მიჭირს, არ მოვკტებიო. ააა ასე ჯახირობით, ძვილა დაამთავრებიეს ჩემ ძმას სასწავლეელი, მაგიორში კავშირგამბულობაში პენსიაზე გასლამდე მთავარი ინჟინერი იყო და კაი ცხოვრება ქონდა სულ.
მე ნაბოლარაი ვიყაი, კავშირგამბულობა არ მაინტერესებდა. დეპუტატი იყო სარიშვილი აგერ ჩვენთან, იმან გამიპირდა და სასოფლო სამეურნეო ინსტიტუტი დავამთავრე, ჯერემ ინსტრუქტორათ, მერე ლანჩხუთის მეურნეობაში ოცდარვაი წელი აგრანომათ, მერე ჩაის ფაბრიკების გაერთიანებაში, მერე მეცხოველეობის სანაშენე ფერმა გვქონდა ველის წითელი გვყავდა რიონის პირას და იქინე, მერე აგერ აკეთში ბრიგადირობა მომიწია და ასე კაღამ ორმოსდაათი წელი ვიმუშავე.
მამაჩემი ინტერესიანი იყო, გუუნათლეელი რძალი არ უნდოდა, რეთ ვინცხასან დავბოდიალობდი მარა არ ქნა, არ შემოგაშობიეფ ეზოშიო მიჩიოდა, დავწუავ ყორფელსო, დაწუავდა კიდოვაც ვიცოდი. გუუნათლებელ ქალს არ მოგაყვანიეფო და გამირიგეს აგერ ესოფი ღლონტის ქალი, მიმინწყტიეს კუთხეში და მომაყვანიეს მასწავლებელი იყო ჩემი ცოლი. აი ოდასახლი, ეზო, ყორიფელი მან დატია მოწყობილი, მომიკტა, დავრჩი თქლათ მარტუა. არ ვარ უკმაყოფილო, კაი შვილები და შვილიშვილები მყავს, სანიმუშე მყავს ყველაი. წამოი თფილიშიო მიჩივიენ, მივალ მარა ვერ ვისთი, შინ მირჩონია. ვენახი მაქ, ჩემდენ ციტრუსს კაცი ვერ აბარებს აქანაი, ბახჩა მაქ, ყანა მაქ, საყოლი მყავს.
სადარდებელი ბევრი, ბევრი. ყველა მივა და უკან მოსული და დაბრუნებული კაცი არ მინახავს ჯერემ. სოფელს დიეკარქა იერი, დევიქეცით. დარჩენილს ვუჩივი აგერ, რაშობი ბიჯო ყანას რეიზა არ თესავ მეთქი, ყანა თვარ გექნება ქათამი არ გეყოლება, ძროხა არ გეყოლება, ღორს რომ ვერ გაზდი აია საქმე? ვიზამ რაცხასო, რას იზამ რაია აი რაცხა? წავა წაბოდიალდება, მუა და დახთება ოჯახი დაქცეული, ოჯახი სახლი ხომ არაა მარტუა? ქალი გაშობილი საცხა თურქეთში, კაცი საცხა გადავარდნილი დასაკარქავში, ბაღნები დაყრილი ბებიაბთან აია ცხოვრება და აია საქმე? ამფერ ნაშონ ფულს ფული ქვია და ამფერ ცხოვრებას ცხოვრება ქვია? ამფერი გაგონილა? გადვირიე კაცი, ნამდვილათ გადვირიე მგონია.
სულ არ იყო აფერი, კაცი რომ ავათ გახთებოდა წევიდოდით სურებში მოვკონავდით თოლს, მევიტანდით ვადობდით შუბზე და ვუთევდით ღამეს..
კაცი რომ მოკტებოდა ტირილში პური თუ იყო მდიდრულათ გავასვენეთო იტყოდენ. ქორწილში სამკედლავი, საშალი გამეიღეს იმხელა ქორწილი იყოო იტყოდენ, წარმეიდგინე ახლა ამას ეთქუა დიდი ქორწილი ორმოცი სული თუ დაჯდებოდა, კი ვიყაით აგერ, არსან არ გავქცეულვართ , ვშრომობდით რაფერც შეგვეძლო და ღირსებით, ერთიმორეს სიყვარულით, გატანით, პტივცემით ვცხოვრობდით.
ხომ წამხთარი დროა ახლა, მოხუცი და დაგლახებული არ ვიყო თვარა ვივარგებდი ახლაც. კი შემეძლოს თვარა, ავდგებოდი და გევინკლოვდი მშვენიერათ, ამ ბოლოს ბეურს ვფიქროფ, იმ კრამიტის საქმეს ავაწყობდი ისოუვლე. რეთი რამე გამეიგონეს და კერამიკა ვეფერმა ვერ შესცვალა, დღესაც ძვირია კრამიტი და იი მარსელიე რომ გამეიგონეს მითუმეტეს.
კაცმა უნდა ივარგოს ბაბუა, სენთი მუუძებნოს ცხოვრებას მიხედოს თავის თავს და თავის ოჯახსაც. სამე გაქცევა არაა საშველი, ასე მგონია. ეჰჰ რაღა ვიცი, მოვხუცთი ამასობაში.
გენო მათითაიშვილი
89 წლის. გურია, ლანჩხუთი, სოფელი აკეთი.
გარდენია შევარდნაძე
,,კაცმა უნდა ივარგოს ბაბუა, სენთი მუუძებნოს ცხოვრებას, მიხედოს თავის თავს და თავის ოჯახსაც~

განყოფილება: ---
გადასვლები: 902